Saga Rafha frá 1936

Saga Rafha frá 1936

Samhliða raforkuvæðingu Íslendinga m.a. með virkjun Sogsins, spruttu upp hugleiðingar um framleiðslu

íslenskra rafmagnstækja. Árið 1936 var stofnað hlutafélagið H/F Raftækjaverksmiðjan í Hafnarfirði og vörumerki félagsins sem nota átti á framleiðsluvörurnar stytt í Rafha. Stofnendur voru auk ríkissjóðs 22 einstaklingar. Sótt var um lóð fyrir væntanlega verksmiðjubyggingu við Lækjargötu 22-30, á bakka Hamarkotslækjar. Lokið var við byggingu nýrrar verksmiðju 1937. Hún var að mestu ein hæð, samtals 702,5 m² og störfuðu um 20 verkamenn auk nokkurra sérfróðra manna hjá fyr

irtækinu. Vélar voru keyptar fyrir milligöngu Berg-Hansens verkfræðings í Noregi. Forráðamenn Rafha sömdu við hann um leyfi til að framleiða þær vélar, sem verksmiðja hans í Noregi framleiddi ásamt því að skaffa efni til framleiðslunnar. Fyrsta Rafha eldavélin leit dagsins ljós með framleiðslunúmer 1 um mánaðarmótin ágúst-september 1937. Það sem eftir lifði árs voru aðeins framleiddar 184 eldavélar enda þótti heppilegt að fara varlega í rekstri verksmiðjunnar fyrst í stað.

Fyrstu árin voru erfið þar sem Rafha glímdi við hráefnis-og gjaldeyrisskort og ekki bætti úr skák, að ástandið í heimsmálum var eldfimt. Með hernámi Danmerkur og Noregs í apríl 1940, var ljóst að leita þyrfti nýrra leiða til að útvega hráefni og halda starfseminni gangandi. Í því skyni var hönnuð ný eldavél með amerískum rafbúnaði og samsetningarhlutum þ.á.m. svokölluðum gorma- eða spíralhellum og hitastilli með fharenheit kvarða.

Eftir að stríðinu lauk vænkaðist hagur fyrirtækisins verulega, salan tók kipp og húsnæðið farið að þrengja að. Verksmiðjan var stækkuð til muna árið 1945 og ný tæki og vélar teknar í notkun. Rætt var um nýjar framleiðsluvörur og árið 1946 var leitað samninga við Electrolux um notkun einkaleyfa þeirra á framleiðslu kæliskápa. Á þessum fyrsta áratug hafði verksmiðjan framleitt 22.730 rafmagnstæki af 30 tegundum og hjá fyrirtækinu störfuðu 46 menn, en unnt hefði verið að veita allt að 80 manns atvinnu, ef hráefni hefði ekki skort.

1951 var húsnæði stækkað enn frekar og aftur 1957 og taldi nú yfir 5000 fermetra. 1952 hófst framleiðsla á ryksugum og sama ár fór Rafha og Vélsmiðjan Héðinn að framleiða í sameiningu þvottavélina Mjöll. 1958 hóf Rafha að framleiða innbyggðar ofna og helluborð sem nutu mikilla vinsælda. Þegar Rafha fagnaði 20 ára afmæli sínu árið 1956, hafði verksmiðjan framleitt 60.683 rafmagnstæki, þar af 25.206 heimiliseldavélar.

Uppúr 1960 tók að halla undan fæti, þegar innflutningur var gefinn frjáls. Þá dró úr framleiðslu verkmiðjunnar, og hagur hennar versnaði. Enn versnaði hagur Rafha upp úr 1970 þegar tollar á fullunnum iðnaðarvörum í áföngum vegna samninga EFTA. Framleiðslu var hætt á mörgum óarðbærum vörum. Til að sporna gegn frekari samdrætti var ráðist í innflutning á heimilistækjum frá fyrirtækjum á borð við Zanussi, Küppersbusch, Beha og Progress og ný verslun opnuð með heimilistæki í Austurveri. Á níunda áratugnum var leitað nýrra tækifæra til að auka hag fyrirtækisins og hugsanlega útrás til annarra landa. Ákveðið var að fjárfesta í tækjabúnaði frá Svíþjóð til að framleiða eldhúsviftur sem nutu fádæma vinsælda. Á sama tíma hófst í fyrsta sinn útflutningur á viftum til nokkurra landa.

Á fimmtíu ára afmæli Rafha, var tímamótunum fagnað með opnun glæsilegrar verslunar í húsakynnum Rafha við lækinn í Hafnarfirði árið 1986. Ásamt því að bjóða uppá innflutt heimilistæki og rammíslenskar eldavélar og viftur, voru nú einnig hannaðar og fluttar inn eldhús- og baðinnréttingar frá Modulia. Árin sem á eftir komu voru erfið, einkum í ljósi harðnandi samkeppni við ódýra innflutta framleiðslu og ójafnvægis í íslenskum þjóðarbúskap. Útflutningur gekk ekki sem skyldi m.a. vegna óstöðugleika íslensku krónunnar. Ríkið var ennþá ráðandi eignaraðili og vildi lítið aðhafast. Árið 1990 var ákveðið að leggja af alla framleiðslu fyrirtækisins og selja verslunarreksturinn. Ingvi. I. Ingason þá framkvæmdastjóri festi kaup ásamt fjölskyldu, á þeim hluta ásamt öllum viðskiptasamböndum og Rafha nafninu. Síðan 1996 hefur Rafha rekið 1000 fermetra verslun við Suðurlandsbraut 16 í Reykjavík. Árið 2005 var öll verslunin endurnýjuð, úrvalið aukið og þjónustan bætt. Í dag flytir Rafha inn og selur heimilistæki frá heimsþekktum framleiðendum á borð við Electrolux, Zanussi, AEG, Küppersbusch, Appliance og fleiri. Einnig tók Rafha til sölu nýtt merki með eldhúsinnréttingar frá Lineadecor.